Đồng Tháp vinh dự được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chọn phối hợp tổ chức Diễn đàn "Củng cố và nâng cao hiệu quả hoạt động của các hợp tác xã nông nghiệp ứng phó với biến đổi khí hậu ở Đồng bằng sông Cửu Long". Thay mặt lãnh đạo tỉnh Đồng Tháp, Bí thư Tỉnh uỷ Lê Minh Hoan đã có bài phát biểu chào mừng. Cổng Thông tin điện tử Đồng Tháp trân trọng giới thiệu toàn văn phát biểu.

Qua hơn 01 năm triển khai thực hiện Nghị quyết 120/NQ-CP ngày 17/11/2017 của Chính phủ và Quyết định số 461/QĐ-TTg ngày 27/4/2018 của Thủ tướng Chính phủ, đã đạt được những kết quả quan trọng bước đầu. Những chính sách nêu trên thể hiện tầm nhìn chiến lược của Chính phủ đối với Hợp tác xã trong tiến trình tái cơ cấu ngành Nông nghiệp cả nước, đặc biệt trong bối cảnh Đồng bằng sông Cửu Long đã và đang chịu ảnh hưởng do biến đổi khí hậu.

Thời gian qua, các địa phương trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long đã chú trọng nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của kinh tế hợp tác, vừa chuyển đổi, củng cố các hợp tác xã kém hiệu quả, vừa củng cố, thành lập các hợp tác xã kiểu mới theo Quyết định số 445/QĐ-TTg ngày 21/3/2016 của Thủ tướng Chính phủ. Nhìn chung, bước đầu đã mang lại các hiệu ứng tích cực trong thực hiện tái cơ cấu ngành Nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới.

Đến nay, tỉnh Đồng Tháp có 153 hợp tác xã nông nghiệp đang hoạt động theo Luật Hợp tác xã 2012. Đa phần các hợp tác xã kinh doanh đa dịch vụ; đồng thời đẩy mạnh kết nối với doanh nghiệp để tiêu thụ nông sản cho xã viên. Trong đó, nổi bật là mô hình "Hợp tác xã cho nông dân tạm trữ lúa tại kho của hợp tác xã sau khi thu hoạch tại thời điểm giá lúa thấp", gồm: Hợp tác xã Nông nghiệp Tân Bình và Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp Tân Cường; mô hình "Canh tác lúa thông minh" do Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp Mỹ Đông 2 phối hợp cùng Công ty Rynan Smart Fertilizers (tỉnh Trà Vinh) thực hiện; mô hình "Ứng dụng công nghệ nhà màng và tưới nhỏ giọt để sản xuất giống ớt sạch bệnh" của Hợp tác xã Tân Bình; mô hình "Ứng dụng công nghệ blockchain vào truy xuất nguồn gốc và áp dụng thương mại điện tử" cho mô hình "Cây xoài nhà tôi" của Hợp tác xã Mỹ Xương; mô hình "Ruộng nhà mình" của Hợp tác xã Thuận Tiến kết hợp với các doanh nghiệp để sản xuất và kinh doanh sản phẩm gạo tối ưu giá tại thị trường Hà Nội v.v..

Bên cạnh đó, Đồng Tháp đã mạnh dạn, chủ động thực hiện mô hình "Hội quán" trên cơ sở hoàn toàn tự nguyện, tự chủ, tự quản của người dân, là một thiết chế đa chức năng mới ở nông thôn với phương châm "Chăm chỉ - Tự lực - Hợp tác" nhằm chia sẻ những "chuyện làng, chuyện xóm" và hỗ trợ nhau trong sản xuất, kinh doanh. Đến nay, đã thành lập 68 Hội quán và hoạt động ổn định, có hiệu quả, với tổng số 3.700 thành viên tham gia; đồng thời đã có 14 hợp tác xã được thành lập từ nền tảng mô hình Hội quán. Chúng tôi tin rằng, sự thành công của các mô hình này sẽ dẫn dắt cho kinh tế hợp tác của tỉnh nhà phát triển bền vững trong thời gian tới.

Giải pháp để Đồng bằng sông Cửu Long phát triển bền vững thích ứng với biến đổi khí hậu là tổ chức lại không gian sản xuất, quy mô sản xuất, quy hoạch lại ngành hàng phù hợp với mỗi vùng sinh thái đặc trưng. Đồng thời, để tăng sức cạnh tranh, các chuỗi ngành hàng nông sản phải được hình thành. Trong điều kiện đó, hợp tác xã phải trở thành chỗ dựa, phát huy kinh tế hộ đang manh mún, nhỏ lẻ, giữ vai trò liên kết với doanh nghiệp.

Để thích ứng với biến đổi khí hậu, không chỉ cần có các giải pháp công trình như: đê, kè, đập v.v., mà còn cần đến giải pháp phi công trình do chính cộng đồng dân cư tổ chức thực hiện, với sự điều chỉnh của quy hoạch chung. Thích ứng biến đổi khí hậu cần hướng tới đa dạng hoá phát triển nông nghiệp, thay đổi lịch thời vụ; xây dựng các chương trình, kế hoạch thích ứng với biến đổi khí hậu trong lĩnh vực quản lý, khai thác, sử dụng tài nguyên nước tại các ngành, các cấp. Đồng thời, nâng cao nhận thức của cộng đồng về sử dụng bền vững tài nguyên nước thích ứng với biến đổi khí hậu. Như vậy, hợp tác xã hoạt động dựa trên triết lý lợi thế về quy mô, hợp tác của nhiều thành viên sẽ trở thành sức mạnh cộng đồng thích ứng với điều kiện biến đổi khí hậu. Không có hợp tác xã đủ mạnh, hoạt động hiệu quả sẽ không thể thay đổi cấu trúc các ngành hàng nông sản cũng như lịch thời vụ phù hợp với biến đổi khí hậu, thời tiết cực đoan, suy giảm tài nguyên nước như trong thời gian qua.

Theo khuyến cáo của Ngân hàng Thế giới, nông sản Việt Nam kém sức cạnh tranh vì "chi phí cao và chất lượng kém". Như vậy, để nông sản phát triển bền vững, vừa thích ứng với biến đổi khí hậu, vừa thích ứng với thị trường, cần một chương trình hành động cụ thể, đồng bộ, liên tục, kiên trì để thoát khỏi "lời nguyền chi phí cao, chất lượng kém". Để vượt qua "lời nguyền" đó, không thể tiếp tục sản xuất cá thể, "mạnh ai nấy làm", mà phải cùng hợp tác với nhau một cách tự nguyện. Điều đó cho thấy hợp tác xã là giải pháp duy nhất có tác động đến sự thành công của tiến trình tái cơ cấu ngành Nông nghiệp.

Triết lý của hợp tác xã là "lợi thế dựa trên quy mô". Quy mô hợp tác xã càng lớn, thành viên càng nhiều, sẽ giúp giảm giá thành do lợi thế "mua chung", tăng khả năng thích ứng với thị trường và năng lực đàm phán nhờ "bán chung". "Sản xuất chung" một quy trình sẽ giúp tăng chất lượng nông sản. Hợp tác xã không chỉ dừng lại là liên kết tiêu thụ nông sản cho các thành viên, mà phải tổ chức các hoạt động phân loại, bảo quản, sơ chế, chế biến trong một hay nhiều công đoạn nào đó của chuỗi ngành hàng. Hợp tác xã không chỉ hoạt động trong các lĩnh vực nông nghiệp, mà còn tổ chức các dịch vụ phi nông nghiệp, vừa mang lại nguồn thu cho hợp tác xã, vừa hỗ trợ nâng cao phúc lợi xã hội cho thành viên và người dân nông thôn. Như vậy, nông dân vừa thu về được lợi nhuận từ sản xuất và chuỗi giá trị gia tăng, đồng thời và quan trọng hơn, là lợi ích nhận được từ giảm được chi phí sản xuất và nâng cao chất lượng nông sản.

Hợp tác xã là mắc xích quan trọng trong chuỗi ngành hàng. Hợp tác xã là giải pháp duy nhất để thực hiện tái cơ cấu ngành Nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới, làm chuyển đổi mô hình tăng trưởng trong nông nghiệp, giúp người dân cùng nhau thay đổi phương thức sản xuất trong điều kiện biến đổi khí hậu. Hợp tác xã cần hỗ trợ để tiếp cận các giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu, công nghệ bảo quản, sơ chế, chế biến, đóng gói, bao bì... Do đó, một lần nữa tôi đề nghị cần tách Hợp tác xã Nông nghiệp thành một Nghị định riêng, tiến dần đến ban hành Luật về Hợp tác xã nông nghiệp. Và, không nên đặt mục tiêu huy động tăng trưởng của khu vực kinh tế hợp tác hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp vào GDP của nền kinh tế ít nhất trong 5, 10 năm tới. Nhìn với góc độ khác, hợp tác xã có vai trò quan trọng trong hình thành chuỗi giá trị, xây dựng thương hiệu nông sản như định hướng của nhiều doanh nghiệp và đề xuất của nhiều chuyên gia tâm huyết với ngành hàng lúa gạo.

Nghị quyết số 120/NQ-CP của Chính phủ về phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long đã mở ra tầm nhìn chiến lược cho ngành Nông nghiệp, trong đó, có ngành hàng lúa gạo. Giảm diện tích trồng lúa là chủ trương hoàn toàn phù hợp với điều kiện biến đổi khí hậu và xu thế của thị trường. Nhưng cần cụ thể hoá chủ trương này thành kế hoạch và các chính sách hỗ trợ cần thiết. Để chủ động thực hiện giảm 500 ngàn héc ta đất sản xuất lúa, bao gồm giảm sản xuất 3 vụ và thay diện tích trồng lúa bằng cây trồng, vật nuôi khác như chủ trương của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cần hình thành các hình thức hợp tác trong nông dân, trong đó, một lần nữa cho thấy vai trò hợp tác xã là cần thiết. Có như vậy, mới không chuyển rủi ro từ ngành hàng lúa gạo sang rủi ro ở ngành hàng khác.

Con đường xây dựng thương hiệu nông sản cho Đồng bằng sông Cửu Long, theo nhiều chuyên gia, phải mất nhiều năm và đang phụ thuộc vào một chiến lược được định hình từ quy hoạch ngành hàng trong điều kiện thích ứng với biến đổi khí hậu. Một chiến lược dài hạn không thể thực thi khi "tư duy mùa vụ" của nông dân và "tư duy thương vụ" của doanh nghiệp còn tồn tại. Thương hiệu nông sản không thể xây dựng với hàng triệu hộ nông dân riêng lẻ, mà phải là hợp tác xã.

Chuỗi ngành hàng phải được hình thành dựa trên chiến lược dài hạn thay cho tư duy ngắn hạn và dựa vào niềm tin của từng đối tác trong chuỗi đó. Niềm tin chỉ có được khi hợp tác xã có tầm quản trị chiến lược thay cho lợi ích của một nhóm thành viên. Các địa phương trong Vùng rất kỳ vọng sau Diễn đàn này, với kinh nghiệm và bài học kinh nghiệm từ các chuyên gia trong và ngoài nước, kết luận của đồng chí Phó Thủ tướng Chính phủ, Đồng Tháp nói riêng và các tỉnh, thành phố trong Vùng nói chung, sẽ có điều kiện hiện thực hoá chủ trương nâng cao hiệu quả hợp tác xã thích ứng với biến đổi khí hậu.

Trích congthongtindientudongthap online